Voor ons onderzoek naar De gemeente van Morgen interviewden we Raymond Alexander. Hij is unitmanager bij VNG Realisatie en een drijvende kracht achter Common Ground. We spraken met hem over de uitdagingen waar gemeenten nu tegenaan lopen, gemeentelijke samenwerking en de transitiestrategie bij Common Ground.
Common Ground
Common Ground is een ICT-architectuurprincipe en een verzameling voorzieningen op ICT-gebied die het gemeentelijk software- en applicatielandschap gaan veranderen. Lees ook ons eerdere interview met Nathan Ducastel.
De problemen van nu
We vragen Raymond naar Common Ground en waarvoor het nodig is. Hij schetst treffend de problemen waar gemeenten op dit moment tegenaan lopen: “Gemeenten zijn voortdurend bezig met het implementeren van wetten en het oplossen van maatschappelijke opgaven. Veel van de oplossingen bestaan uit een informatiekundig deel. Maar een groeiend aantal gemeenten meldt: ‘Wij lopen vast. Implementaties duren buitenproportioneel lang. Systemen moeten informatieveilig zijn en moeten voldoen aan privacywetgeving.’ Voor het implementeren van een nieuwe standaard in een ICT-systeem is een gemeente zomaar twee jaar verder.”
“Maar een groeiend aantal gemeenten meldt: Wij lopen vast. Implementaties duren buitenproportioneel lang.”
We vragen hoe dat komt. Hij legt uit dat het onder andere komt door het combineren of uitwisselen van data. “Gemeenten proberen over domeinen heen de uitwisseling van gegevens tot stand te brengen. Dat doen we met behulp van systeemkoppelingen. Dat is ingewikkeld en kost veel tijd. Er zijn wel standaarden, maar elke ICT-toepassing heeft zijn eigen implementatie. Ze spreken allemaal Nederlands, maar toch hebben ze ondertiteling nodig om de koppeling tot stand te brengen.
Steeds vaker wordt ICT gezien als een hindermacht. Terwijl je juist verwacht dat ICT een enabler is. Je verwacht dat ICT dingen mogelijk maakt. Onze smartphones maken het leven voor mij als mens makkelijker. Maar kom je bij de overheid, dan is alles ingewikkeld, complex en duurt het lang. ICT-managers van gemeenten komen dan ook bij me met de vraag of we dingen makkelijker kunnen maken.”
Direct daarna waarschuwt Raymond ons: “Dit is niet alleen het domein van de CIO of de hoofden ICT. Het gaat over informatisering. Dat betekent dat het natuurlijk over techniek gaat, maar het gaat vooral over techniek ten dienste van de maatschappij. Ten dienste van inwoners en ondernemers. Dat betekent dat de ICT’ers veel meer oog moeten krijgen voor de maatschappelijke opgaven waarvoor zij – door middel van ICT – een bijdrage leveren aan de oplossing.”
Gemeentelijke samenwerking als het thema van Morgen
Raymond vertelt dat er bij gemeenten veel energie is om aan Common Ground te werken. Maar dat het veranderen van de status quo weerbarstig is. “We doen dit voor het eerst. Het is een nieuwe manier van samenwerken om tot informatiekundige oplossingen te komen. Dat is zeer ingrijpend. Het is onze ambitie om op termijn een heel stelsel van systemen te veranderen. Niet alleen wat betreft het ontwerp, maar ook in de manier waarop gemeenten en leveranciers met elkaar samenwerken.”
Als hij verder gaat, vertelt hij wat ze proberen te realiseren: het eenmalig organiseren en meervoudig toepassen van kennis en ICT-toepassingen. Dat gemeenten leren vertrouwen op elkaars wijsheid, kennis en kunde. “Dat vinden we ingewikkeld. Want als je altijd gewend was je ICT-problemen alleen op te lossen in samenwerking met je leverancier, verwachten we nu dat je dat met andere gemeenten doet. We staan nu pas aan het begin om te ontdekken hoe we dat goed organiseren.”
“Het lijkt alsof alle gemeenten hetzelfde zijn, maar als je onder de motorkap kijkt is dat niet zo.”
Dit speelt niet alleen op het niveau van individuele ICT-toepassingen, maar ook voor de informatie-infrastructuur. Gemeenten zijn 355 zelfstandige organisaties met allemaal hun eigen techniek en architectuur. Het lijkt alsof alle gemeenten hetzelfde zijn, maar als je onder de motorkap kijkt is dat niet zo. Daarom moet er veel aandacht zijn om al die verschillende gemeenten gelijker te maken op dit gebied.
Transitiestrategie
Het gesprek verschuift zich naar de manier waarop Common Ground realiteit wordt. In de transitiestrategie is tijd een belangrijke factor. Raymond zegt hierover: “Trek voor de hele transitie van dit stelsel van systemen gerust tien jaar uit. Dan is het waarschijnlijk nog niet af. Ruim twee bestuurstermijnen zijn zeker nodig. Die tijd is nodig om samenwerking te realiseren. Onlangs heeft het VNG bestuur het plan vastgesteld hoe we deze verandering aan gaan pakken. Er komt een routekaart die de verandering in beeld brengt.
“Trek voor de hele transitie tien jaar uit. Dan is het waarschijnlijk nog niet af.”
Een tweede element in de transitiestrategie, is dat er belemmeringen zijn in het denken over informatievoorziening. Die grenzen zijn over jaren gevormd door de fysieke en virtuele grenzen van informatievoorziening. Raymond: “Men denkt in verkokerde oplossingen. Een oplossing voor schulden, een voor uitkeringen, et cetera. Terwijl deze opgaven juiste integraler bekeken moeten worden. Hoe komt het dat mensen in de schulden komen? Als je de datastromen kent, dan ontdek je misschien dat je het niet ín de schuldensilo op kunt lossen, maar en dat je met een integrale aanpak effectiever bent.” Dit soort belemmeringen zijn hardnekkig en niet van de ene op de andere dag de wereld uit.
Het derde en laatste element dat ter sprake komt, is dat er al antwoorden zijn op de vragen waar gemeenten mee worstelen. Met Common Ground kunnen gemeenten gaan doen wat in het bedrijfsleven de facto al standaard is. “Wat betreft technologie is het een al lang gelopen race. Wat we met Common Ground beogen is technologisch mogelijk. Het grote issue is: krijgen we die onderlinge samenwerking goed op orde, ook met onze ketenpartners en marktpartijen? Het is dus mooi dat gemeenten zichzelf de ruimte geven om zich via Common Ground hierin te bekwamen.
Routekaart brengt de transitie in beeld
“Wanneer we over vijf jaar meerdere werkende voorbeelden van de visie in gebruik hebben, dan zijn we erin geslaagd te laten zien dat belemmeringen wegvallen. In de routekaart voor 2020 mikken we op de eerste voorbeelden: de Registratie Vakantieverhuur en het Huishoudboekje. Dit zijn initiatieven van gemeenten zelf, en voorzien in een behoefte. Parallel hieraan werken we aan het invullen van de noodzakelijke randvoorwaarden voor een bredere transitie naar Common Ground en vullen we de routekaart aan met meer en complexere oplossingen.”
Meer lezen?
Ga naar de website over Common Ground, bekijk de nota over Common Ground en de meerjarige transitiestrategie of lees deze blog van Raymond Alexander.