Inloggen Geen profiel? Registreer hier.

Digitale veiligheid moet “chefsache”worden

11/05/2021

Cyberveiligheid is een niche. Daar kwamen de nieuwbakken ‘cyberburgemeesters’ Astrid Nienhuis (Heemstede) en Kees van Rooij (Meierijstad) al snel achter. Ze bundelden hun krachten en zochten

contact met cyberburgemeesters uit het hele land. ‘Cyber houdt zich niet aan gemeentegrenzen.’

Pamflet

Half april presenteerden veertien cyberburgemeesters een pamflet, waarin ze vragen om één bewindspersoon en één beleidsdepartement die landelijke regie voeren op digitale veiligheid. Van Rooij noemt cyberveiligheid een ‘impliciete opgave’. ‘Bij elk onderdeel van de samenleving zit een digitale component. Het gaat niet alleen om hacks en spionage – de digitale component wordt bij steeds meer verschillende onderdelen belangrijk. Bij alle vraagstukken, bij huiselijk geweld, in de openbare orde, is steeds meer cyberinvloed. Voor alle inwoners wil je een veilige woon- en werkomgeving, maar in integrale veiligheidsplannen komt cyber nauwelijks voor.’

Zwakste schakel
Veel is ongrijpbaar en onzichtbaar. Een tasjesroof heeft impact, maar whatsappfraude is minder zichtbaar. Daardoor is men geneigd het minder erg te vinden. Maar is dat terecht? ‘We zien het in aangiftebereidheid: de cijfers in de statistieken exploderen’, zegt Nienhuis. ‘Mensen voelen zich onzeker. Wij merken dat er veel persoonlijk leed is. Het thema van nulletjes en eentjes dringt in elk facet van een mensenleven door.’ En wat in Hof van Twente gebeurde, kan overal gebeuren. ‘Criminelen schieten met hagel. Als je pech hebt, als overheid of particulier, merk je het pas als je wordt geraakt. Je was de zwakste schakel.’

Goede voorbeeld
De gemeente moet volgens Nienhuis het goede voorbeeld geven en ‘het eigen huis op orde’ hebben. Dat vergt versterking van digitale dijken. ‘Het is een vast onderdeel van ons werk ons af te vragen: waar zit dat cybergedeelte? De digitale component wordt steeds belangrijker dan het fysieke deel.’ Met de Informatiebeveiligingsdienst voor gemeenten (IBD) en de VNG zijn initiatieven opgestart met rapportages, versteviging van de rol van de chief information & security officer (ciso) en verbinding met openbare orde en veiligheid (OOV) en ict. Maar nog steeds zijn er incidenten in gemeenteland. ‘Hof van Twente en Lochem zijn voorbeelden. Je denkt dat je veilig bent, maar in de praktijk ben je toch kwetsbaar.’

Chefsache
Digitaal moet daarom chefsache worden voor de burgemeester, als direct verantwoordelijke voor het regisseren van lokaal veiligheidsbeleid inclusief de aanpak van cybercrime en gedigitaliseerde criminaliteit. ‘De gêne moet eraf bij burgermoeders en burgervaders. Inwoners willen weten waar ze op moeten letten, hoe ze zich kunnen beschermen. Mensen voelen zich veel kwetsbaarder dan in het verleden.’

Eigen huis op orde
Het ‘eigen huis op orde’ krijgen is een taak van elke burgemeester. Onlangs werden burgemeesters in Noord-Holland bijgepraat door een delegatie van het door een hack getroffen Hof van Twente. Burgemeesters, gemeentesecretarissen en ciso’s spraken met hun eigen beroepsgroep. Zo kon men in de eigen gemeente bedenken: had ons dit kunnen overkomen? De versnipperde beleidsaanpak op landelijk niveau helpt niet om het onderwerp versneld aan te pakken. ‘Door corona is er een extra versnelling geweest in de digitale wereld. Daar is weerwoord op nodig: centrale regie, structureel geld en een integraal programma.’

Lastig
Maar niet elke uitgenodigde burgemeester was erbij. In hoeverre realiseren burgemeesters zich eigenlijk dat er een probleem is? ‘Wij merken dat burgemeesters het op een aantal punten nog lastig vinden’, zegt Van Rooij. ‘Het is ongrijpbaar voor ze. Ze zoeken naar handelingsperspectief: wat kunnen we doen? Het is niet zo dat er geen belangstelling is, maar men zoekt handvatten. Daarom pakken we de missionarisrol op. Om te verbinden en te delen.’ Niche-onderwerpen beginnen vaak klein, maar via een sneeuwbaleffect neemt het anderen mee, ziet Nienhuis. ‘Het is niet erg dat ze er niet bij waren. Het is beter dat je zelf die urgentie voelt dan dat het je wordt aangepraat. Maar de ervaringsdeling heeft er wel toe geleid dat ze beseften: we hadden erbij moeten zijn.’

Gemeenteraden
De cyberburgemeesters willen cyberveiligheid in plannen versterken, maar de urgentie moet ook in de gemeenteraden doordringen. Nienhuis: ‘Als digitaal chefsache is, geldt dat ook voor de raad. Het is een ondergeschikt onderwerp, maar moet op de agenda. Gemeenteraden moeten cyberveiligheid oppakken. De impact op de samenleving komt nu te weinig voor het voetlicht. We moeten mensen weerbaarder maken. Daar hebben de gemeenteraden wat te doen. Daarom moeten we de krachten bundelen en structurele programma’s opzetten. Dat is het motief voor ons pamflet. De tijd van pilots is voorbij.’

Lees het hele interview met de cyberburgemeesters deze week in BB08 (inlog).

Bron: Binnenlandsbestuur Digitaal